Đức Dực Tôn
Anh Hoàng Đế khai lập Hệ Tư Chánh. Ngài là Hoàng Tử thứ 3
của Đức Hiến Tổ Chương Hoàng Đế Thiệu Trị. Ngài không có
con, nên mới nhận nuôi 3 người cháu làm con:
- Trưởng
Tử Ưng Chân (con trai Ngài Thoại Thái Vương Hồng Y)
- Ưng Kỷ và út Ưng Đăng (con Ngài Kiên Thái Vương Hồng Cai)
Đức Dực
Tôn Anh Hoàng Đế là người thông minh, hay chữ, thấm nhuần
triệt để Nho giáo, chịu khó tìm hiểu tình hình phát triển
kỹ thuật của Phương Tây, tình hình chính trị của Phương
Đông. Ngài đã cho tiến hành cải cách. Mặc dù thể trạng
yếu, Ngài rất chăm lo việc nước suốt thời gian trị vì 36
năm (dài hơn thời gian trị vì của bất cứ Đức Vua nào trong
dòng họ Nguyễn Phúc).
Ngài điều
hành quốc sự trong hoàn cảnh đầy khó khăn phức tạp về nội
trị cũng như đối ngoại. Thiên tai liên tiếp (hạn hán, bão
lụt, nạn châu chấu phá hoại mùa màng). giặc cướp và các
cuộc bạo loạn phần lớn do thừa sai ngoại quốc xúi giục và
tiếp tay; âm mưu của Pháp và Tây Ban Nha xâm chiếm nước ta
bằng mọi cách với sự đồng loã cúa các thừa sai viên cớ bảo
vệ tự do tín ngưỡng, tự do truyền giáo, phản đối cấm đạo;
tự do buôn bán, đã làm suy mòn quyền lực của Triều đình.
Thêm vào đó, các vị Đại thần của Cơ Mật Viện và quần thần
các cấp cũng bảo thủ, ngăn cản Ngài nghe theo ý kiến của
một số nhà yêu nước thức thời.
Tình thế
như vậy đã buộc Ngài phải chấp nhận ngoài ý muốn hoà ước
hoàn toàn bất lợi cho đất nước. Ngài đã tự phê phán rất
nghiêm khắc về sự viêc nhượng bộ này.
Đức Dực
Tôn Anh Hoàng Đế băng hà ngày 19/7/1883.
Lăng của
Ngài hiệu Khiêm Lăng, tại làng Dương Xuân Thượng, huyện
Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên.
Tôn thờ
Ngài tại Tả Nhị Án Thế Miếu trong Đại Nội kinh thành Huế.
Đức Dực
Tôn Anh Hoàng Đế chỉ có con nuôi, nên Hệ Tư Chánh còn tiếp
ở Vua sau.
Hoàng Hậu
của Đức Dực Tôn Anh Hoàng Đế:
- Lệ Thiên
Anh Hoàng Hậu huý Võ Thị, con của Thái Tử Thái Bảo, D0ông
Các Đại Học Sĩ, kiêm quản Quốc Tử Giám sự vụ Võ Xuân Cẩn.
Lăng của
Hoàng Hậu hiệu Khiêm Thọ Lăng, bên phía tả Khiêm Lăng, tại
làng Dương Xuân Thượng, huyện Hương Thuỷ, tỉnh Thừa Thiên.
Hoàng Hậu
được tôn thờ tại Tả Nhị Án Thế Miếu trong Đại Nội kinh
thành Huế.
- Hoàng Tử
(đều là con nuôi) của Đức Dực Tôn Anh Hoàng Đế:
Không có con, nhận cháu làm con
|
Hường Y
|
Hường
Cai
|
Vua
(5)
Dục Đức
Con nuôi Vua Tự Đức
|
Vua
(7)
Kiến
Phước
Con nuôi Vua Tự Đức
|
Vua
(8)
Hàm
Nghi
Không phải Con nuôi Vua Tự Đức
|
Vua
(9)
Đồng Khánh
Con nuôi Vua Tự Đức
|
(Trích từ Nguyễn Phước Tộc thế phả)
|